بسیاری از زمین‌های کشاورزی امروز از پسابی استفاده می‌کنند که علاوه بر این‌که آلودگی‌های انگلی و میکروبی بسیار دارد، می‌تواند برای کاشت درختان غیرمثمر در راستای ایجاد کمربند سبز شهر قم به کار گرفته شود.
به گزارش تابناک قم، زمین‌های طلایی‌رنگ از خوشه‌های گندم که زیر نور آفتاب رقصی بی‌نظیر دارند، از رؤیاهای هر کشاورزی محسوب می‌شوند. گندم، قوت غالب مردم است و کاشتنش برکت دارد. دستان خسته کشاورزان به امید روزهای پر آب و پر محصول بذر گندم می‌کارد تا دولت دستی بجنباند و به قیمتی بسیار بهتر از بازار، گندم‌ها را بخرد.
هرچند گندم کالایی استراتژیک و بی‌اندازه مهم است، نیاز فراوان آبی، کشت آن را در استان‌هایی مانند قم که در بحران آب به سر می‌برند، با مشکلاتی روبه‌رو کرده است. سخن از لزوم تغییر الگوی کشت در قم تاکنون بار‌ها از زبان استانداران و مسئولان استان شنیده شده است. ضرورتی که شرایط بحرانی بیلان منفی برداشت آب از دشت‌ها، نشست زمین، بحرانی شدن وضع بیابان‌های قم و... آن را به وجود آورده است. بر اساس آنچه رئیس سازمان برنامه و بودجه استان می‌گوید، سرانه متوسط تأمین آب به ازای هر شهروند در کشور، ۱۵۰۰ مترمکعب در سال است که در قم این عدد به ۵۰۰ مترمکعب می‌رسد. عددی که بیش از 3 دهه پیش ۴ هزار مترمکعب بود.
این عدد و بسیاری اعداد دیگر نشان‌دهنده وضعیت بحرانی خشکسالی در قم است که آینده این شهر و استان‌های مجاور را تهدید می‌کند.
کشاورزی در قم با منابع
«سیدحسن رضوی» البته موضوع دیگری را هم مطرح می‌کند. این‌که بیش از ۹۰ درصد منابع آبی استان در بخش کشاورزی مصرف شده و سیاست‌های غلط در این بخش، یکی از مقصران اصلی وضعیت کنونی استان قم است.
او می‌گوید به ازای هر یک مترمکعب آب در دنیا یک و نیم کیلو محصول به دست می‌آید؛ اما در قم نیم کیلو محصول دریافت می‌کنیم. رضوی معتقد است باید به کشاورز بگوییم این کشاورزی مقدار زیادی اتلاف منابع را در پی دارد.
تغییر الگوی کشت در کشاورزی مسأله‌ای است که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته تا بتواند بخشی از روند نادرست استفاده از منابع آبی را جبران کند. با این حال، در عمل اعداد و ارقامی که از سوی دستگاه‌ها مطرح می‌شود، همخوانی کاملی با این سیاست‌ها ندارد.
کاهش سطح زیر کشت
آن طور که «محمدرضا طلایی» رئیس سازمان جهادکشاورزی استان در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید، سطح زیر کشت گندم آبی در سال جاری ۶۰۱۲ هکتار و گندم دیم ۱۲۵۰ هکتار بوده که نسبت به سال گذشته ۱۷ درصد کاهش داشته است. این کاهش بر اساس سیاست‌های استان مبنی بر اصلاح الگوی کشت و به حداقل رساندن کشت گندم و غلات به دلیل نیاز آبی زیاد صورت گرفته است.
به گفته وی، در سال زراعی گذشته سطح زیر کشت گندم آبی استان ۸۲۴۵ هکتار و گندم دیم ۱۴۰۰ هکتار بوده که در این خصوص عملکرد گندم آبی سال زراعی گذشته ۳۸۱۰ کیلوگرم در هکتار و گندم دیم ۹۰۰ کیلوگرم در هکتار بوده است.
بنا بر ادعای این سازمان، در سال جاری در استان قم ۲۶ هزار تن گندم تولید شده که البته این عدد با دیگر اعداد اعلام شده از سوی طلایی اختلافاتی دارد. آن طور که وی پنجم مرداد در گفت‌وگو با تسنیم گفت امسال ۲۰ هزار تن گندم از سوی دولت در قم خریده شده است. آمار اداره غله هم نشان می‌دهد خرید گندم، در سال ۹۵، کمی بیشتر از ۱۸ هزار تن بوده است.
با توجه به این‌که قیمت خرید تضمینی گندم از کشاورزان حداقل ۴۰۰ تومان بیشتر از قیمت گندم در بازار است، بعید است کشاورزی گندم‌های خود را به دولت نفروخته باشد. در سیاستی که دولت در ۲ سال گذشته در زمینه بالابردن قیمت خرید گندم پیش گرفته، معمولاً نگرانی بر این است که گندم‌های وارداتی به جای تولید داخل به دولت فروخته شود و کسی گمان نمی‌کند کشاورزی گندم را پیش خودش نگه داشته یا خودش بفروشد.
بر این اساس باید گفت متوسط عملکرد تولید گندم در هکتار در سال جاری ۴ هزار کیلوگرم در هکتار است. عددی که چندان فاصله‌ای با متوسط عملکرد سال گذشته ندارد.
بنا بر اعلام اداره غله، در سال گذشته هم خرید تضمینی گندم، حدود ۲۸ هزار تن بوده که بر این اساس، عملکرد متوسط تولید گندم در سال گذشته، ۴۱۵۰ کیلوگرم برآورد می‌شود؛ یعنی حتی ۱۵۰ کیلوگرم بیش از سال جاری است.
این واقعیت علاوه بر این‌که با ادعاهای سازمان جهادکشاورزی استان در تناقض است نشان می‌دهد متوسط عملکرد تولید گندم در سال جاری نه تنها افزایشی نداشته بلکه کاهش هم داشته است.
رئیس سازمان جهادکشاورزی استان در پاسخ به این سؤال که چرا تغییر الگوی کشت در استان آن‌گونه که باید جدی گرفته نشده و همچنان این مساحت از زمین‌ها زیر کشت گندم می‌رود، می‌گوید: در اواخر دهه ۶۰ و اوایل دهه ۷۰ سطح زیر کشت گندم استان ۱۸ هزار هکتار بوده است که در حال حاضر به 1/3 سطح 2 دهه گذشته رسیده است. از طرفی در مقایسه با سال گذشته شاهد کاهش ۲۸ درصدی سطح زیر کشت بوده‌ایم.
تأمین ۲۳ درصد گندم سالانه مردم قم
به گفته طلایی، رعایت تناوب و تولید استراتژیک‌ترین محصول کشور این میزان یعنی حدود ۶ هزار هکتار، حداقل سطح گندم در استان می‌تواند باشد.
آن طور که وی می‌گوید گندم تولید قم حدود ۲۳ درصد نیاز سالانه مردم قم را تأمین می‌کند و مابقی گندم مورد نیاز استان از سایر استان‌ها و خارج از کشور تأمین می‌شود.
به نظر می‌رسد اگر استان قم، این مقدار گندم را هم کشت نکرده و مانند ۷۷ درصد باقی آن را از دیگر نقاط کشور یا خارج تهیه کند، به تناسب با خطراتی که از سر سفره‌های زیرزمینی باز خواهد شد، صرفه اقتصادی بیشتری نصیب استان خواهد شد. در واقع اگر کشاورزی بر اساس توجه به آب مجازی محصولات اتفاق می‌افتاد، گندم به هیچ عنوان کشت به صرفه‌ای برای دشت‌های تشنه قم نبود.
بسیاری از زمین‌های کشاورزی امروز از پسابی استفاده می‌کنند که علاوه بر این‌که آلودگی‌های انگلی و میکروبی بسیار دارد، می‌تواند برای کاشت درختان غیرمثمر در راستای ایجاد کمربند سبز شهر قم به کار گرفته شود.
شکل‌دهی به باغ‌ها به جای زمین‌های کشاورزی و کاشت محصولاتی مانند کلزا، که نیاز آبی کمتری دارند، از دیگر جایگزین‌های کاشت گندم در استانی است که سال‌هاست با بحران آب روبه‌رو شده و با آن دست و پنجه نرم می‌کند.
منبع: همشهری
