به گزارش تابناک چهارمحال و بختیاری، بابا تو چرا عروسک من را به او دادی که باهاش بازی کنه. این مشکل من نیست که آن‌ها فقیرند و غذا و لباس ندارند. من می‌خواهم به فکر خودم باشم.
اگر فکر می‌کنید که خودخواهی کودکان رو به افزایش است درست فکر کرده‌اید. بررسی‌ها نشان می‌دهد که اکثر والدین فکر می‌کنند که فرزندانشان خودخواه هستند. کودکان، خودخواه به دنیا نمی‌آیند بلکه عوامل محیطی که مهم‌ترین آن تربیت والدین است باعث می‌شود که آن‌ها خودخواه شوند. تحقیقات نشان داده است کودکان وقتی به دنیا می‌آیند استعداد عجیبی در علاقه به دیگران و مراقبت از آن‌ها دارند اما تربیت غلط باعث می‌شود که نه تنها این ویژگی در آن‌ها از بین برود بلکه خودخواه نیز بشوند.
کودکان خردسال معمولاً خود میان‌بین هستند یعنی آنکه نمی‌توانند دیدگاه فرد دیگری را در نظر بگیرند و متوجه نمی‌شوند که نظر افراد دیگر با نظر آن‌ها متفاوت است. مثلاً اگر یک کودک چهار ساله بخواهد برای مادرش هدیه بخرد همان عروسکی که خودش دوست دارد را می‌خرد، چون فکر می‌کند به دلیل آنکه خودش این عروسک را دوست دارد مادرش هم آن را دوست دارد. وقتی کودکان بزرگتر می‌شوند به مرور می‌توانند دیدگاه‌های دیگران را درک کنند و متوجه شوند هر فردی ممکن است دیدگاه متفاوتی داشته باشد. اگر کودک تربیت مناسبی نداشته باشد نمی‌تواند به دیدگاه‌های دیگران توجه کند. یعنی آنکه یا فکر می‌کند دیگران هم دیدگاهی مشابه دیدگاه او دارند و یا آنکه اصلاً دیدگاه دیگران برایش مهم نیست.
کودکان خودخواه معمولاً فقط به نیازهای خودشان توجه می‌کنند و می‌خواهند کارها همانطور که آن‌ها می‌خواهند پیش برود و به ندرت خواسته دیگران را در نظر می‌گیرند. چون آن‌ها فکر می‌کنند که خواسته و احساس آن‌ها از خواسته و احساس دیگران مهم‌تر است.
مهم‌ترین و مشخص‌ترین دلیل خودخواهی کودکان این است که والدین با همه خواسته‌های آن‌ها موافقت کرده و فکر می‌کنند پدر و مادر خوب کسی است که همه خواسته‌های فرزندش را برآورده کند.
روش اصلاح خودخواهی کودک
برای کاهش خودخواهی فرزندتان گام‌های زیر را اجرا کنید.
گام اول: علت خودخواهی فرزندتان را پیدا و رفع کنید
در اینجا برخی از دلایل خودخواه شدن کودکان ذکر شده است، برخی از این دلایل در بین کودکان بسیار معمول است، اما برخی کمتر وجود دارد. بررسی کنید که کدام یک از این موارد برای فرزند شما صادق است.
۱. شما به دلایلی فرزندتان را لوس کرده‌اید مثلاً به خاطر احساس گناه، جبران گذشته و یا علاقه زیاد به او.
۲. شما در تربیت خود از نظم و قانون استفاده نکرده‌اید یعنی اینکه هیچ گونه محدودیتی برای او تعیین نکردید.
۳. خودتان یا یکی دیگر از اعضای خانواده خودخواه هستید و فرزندتان از شما الگوبرداری کرده است.
۴. فرزندتان فکر می‌کند مورد بی‌توجهی قرار گرفته است.
۵. فرزندتان نسبت به خواهر، برادر و یا فرد دیگری حسادت می‌کند.
۶.فرزندتان از اینکه اینقدر به خودتان می‌رسید و هر چه می‌خواهید برای خودتان تهیه می‌کنید، ناراحت است.
۷. کسی با فرزندتان درباره اهمیت و ارزش نوع دوستی صحبت نکرده است.
۸. هوش هیجانی فرزندتان ضعیف است. یعنی در شناسایی و درک احساسات دیگران مشکل دارد.
۹. فرزندتان مشکلاتی مثل خشم، اضطراب، افسردگی و یا مشکلات مشابه دارد و درگیر مشکلات خودش است و نمی‌تواند به دیگران فکر کند.
۱۰. اگر دلیل دیگری به نظرتان می‌رسد که در مورد فرزند شما صادق است در ادامه یادداشت کنید. یک بار دیگر به دقت لیست را مرور کنید و مواردی که درباره فرزند شما صادق است را مشخص کنید و با استفاده از گام‌های بعدی آن‌ها را برطرف کنید.
گام دوم: رفتارهای خودخواهانه را تحمل نکنید
مهم‌ترین کاری که برای کاهش خودخواهی فرزندتان می‌توانید انجام دهید این است که هر بار که او عمل خودخواهانه‌ای انجام داد آن را تحمل نکنید. البته در ابتدای کار ممکن است فرزندتان نتواند به سادگی با این مسئله کنار بیاید چون عادت کرده هرچه بخواهد برایش آماده شود. اما اگر واقعاً می‌خواهید این ویژگی فرزندتان را اصلاح کنید باید این کار را انجام دهید. نکته مهم دیگر آن است که باید یکنواخت عمل کنید یعنی آنکه هر بار که فرزندتان رفتار خودخواهانه‌ای انجام داد با آن مخالفت کنید، نه اینکه گاهی این کار را انجام دهید و گاهی انجام ندهید. زمانی که با خودخواهی او مخالفت می‌کنید نوع رفتار خودخواهانه‌ای که انجام داده است را برایش توضیح دهید و علت غلط بودن رفتارش را نیز بیان کنید. به او بگویید اگر به رفتار خودخواهانه‌اش ادامه دهد تنبیه می‌شود.
- من انتظار داشتم که تو همان رفتاری را با دوستت داشته باشی که خودت دوست داری دیگران با تو انجام دهند. مگر وقتی تو می‌روی خانه آن‌ها انتظار نداری که با پلی‌استیشن او بازی کنی پس چرا حالا اجازه ندادی که او با پلی‌استیشن تو بازی کند. این کاری که انجام دادی خودخواهانه بود.
- من تعجب کردم که تو همه شکلات‌هایی که من خریدم را برای خودت برداشتی و به برادرت چیزی ندادی این کاری که انجام دادی خودخواهانه بود.
گام سوم: روش همدلی کردن را به او یاد دهید تا خودخواهی‌اش کم شود
کودکانی که توانایی همدلی کردن دارند می‌توانند درک کنند که دیگران چه احساسی دارند و خودشان را جای دیگران بگذارند و وقتی بتوانند چنین کاری را انجام دهند بخشندگی آن‌ها بیشتر و خودخواهی‌شان کمتر می‌شود. بنابراین سعی کنید با استفاده از روش‌های زیر همدلی کردن را به او یاد دهید.
● به احساسات دیگران اشاره کنید
درباره احساسات مختلف و حالات چهره و وضعیت بدن افراد در زمان بروز احساسات و نیز شرایطی که باعث بروز احساسات می‌شود صحبت کنید. هرگاه موقعیتی پیش آمد درباره احساسات مختلف و نشانه‌های آن برایش توضیح دهید.
- امروز که داشتید با هم بازی می‌کردید متوجه حالت صورت دوستت شدی؟ فکر کنم درباره چیزی نگرانه شاید بهتر باشه باهاش صحبت کنی ببینی حالش خوبه.
● احساس فرد دیگری را تجسم کند
به فرزندتان کمک کنید تصور کند فرد دیگری درباره یک موضوع خاص چه احساسی دارد.
- تصور کن که تو دانش‌آموز جدیدی هستی که تازه وارد مدرسه شدی و کسی را هم نمی‌شناسی در این شرایط چه احساسی داری؟
به او کمک کنید که احساس‌های دیگران در شرایط مختلف و نیازهایی که در آن شرایط دارند را بفهمد.
● از او بپرسید افراد دیگر چه احساسی دارند
در طول روز به دنبال موقعیت‌هایی باشید که همدلی را به فرزندتان آموزش دهد.
گام چهارم: محدودیت‌هایی تعیین کنید
یکی از دلایلی که کودکان خودخواه می‌شوند این است که هر کاری که بخواهند انجام دهند مخالفتی با آن نمی‌شود. پس محدودیت‌های مشخص و منطقی برای فرزندتان تعیین کنید و از او بخواهید که آن‌ها را اجرا کند. در برابر کج‌خلقی و گریه او تسلیم نشوید. همچنین در برابر جملاتی مثل تو بدترین مامان دنیایی نیز تسلیم نشوید. انجام این کار ممکن است برای شما بسیار سخت باشد به خصوص اگر فکر می‌کنید که وظیفه اصلی شما این است که دوست خوبی برای فرزندتان باشید. چنین افکاری را کنار بگذارید و در تصمیم خود مصمم باشید. تحقیقات نشان داده است کودکانی که والدینشان انتظارات مشخصی از آن‌ها دارند و محدودیت‌هایی برای آن‌ها تعیین می‌کنند، اعتماد به نفس بالاتری و خودخواهی کمتری دارند.
گام پنجم: رفتارهای نوع‌دوستانه و غیرخودخواهانه را تقویت کنید
یکی از سریع‌ترین راه‌ها برای کاهش خودخواهی فرزندتان این است که در مواقعی که او کارهای نوع دوستانه انجام می‌دهد او را تقویت و تشویق کنید ابتدا کاری که انجام داده است و اثری که کار او بر فرد دیگر گذاشته است را توضیح دهید و بعد او را تشویق کنید.
______________________
برگرفته از کتاب جامع تربیت کودک اثر دکتر میشله بوربا