تهدید مصرف سموم شیمیایی در شالیزارها

به گزارش تابناک یزد، برآیند اطلاعات موجود نشان می دهد هیچ معیار نظارتی در استفاده از سموم و کود شیمیایی در اراضی و باغات کشور و بویژه مازندران وجود ندارد و حتی بازدهی بهتر محصولات با این نهاده به عنوان یک باور غلط در بین کشاورزان موجب مصرف بی رویه آن شده است.

سفت شدن خاک، تغییر کیفیت خاک (شور شدن و آلودگی خاک)، افت کیفیت محصولات، کاهش مقدار محصولات، آلودگی آب های سطحی و کشاورزی، ایجاد بیماری های صعب العلاج در انسان (انواع سرطان ها و بیماری های حاصل از جهش سلولی)، خطرناک بودن ماندگاری آنها در محیط زیست برای انسان، دام، طیور، ماهی ها و حشرات مفیدی چون زنبور عسل، برهم زدن چرخه محیط زیست از جمله پیامدهای مصرف بی رویه این نهاده ها است.

به گفته کارشناسان، سالانه 5.2 میلیون تن کود (87 درصد کودهای اوره و فسفره) در بخش کشاورزی ایران مصرف می شود که استفاده از این کودها به دلیل داشتن کادمیوم و نیترات می تواند باعث بروز سرطان شود.

یک کارشناسان ارشد بهداشت در مازندران گفت: مصرف غیر منطقی کودهای شیمیایی در مزارع و باغ ها مهمترین عامل شیوع سرطان معده در کشور محسوب می شود.

وی خاطرنشان کرد: وجود بالای نیترات در مواد غذایی و آب آشامیدنی توسط باکتری ها در معده به ماده سرطان زای نیتریت تبدیل می شود.

وی تصریح کرد: همچنین مصرف یک سوم سموم دفع آفات در شمال کشور باعث افزایش سه برابری سرطان روده در منطقه شده و به عبارتی 90 درصد سرطان های کشور در این مناطق گزارش شده است.

این کارشناس یادآور شد: میوه و سبزیجات آلوده به نیترات و کادمیوم به عنوان 2 عامل بیماری زا و سرطان زا به شمار می روند.

رییس دانشکده علوم زراعی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری بر ضرورت جلوگیری از مصرف بی رویه نهاده ها اعم کود و سموم در کشاورزی ایران به ویژه در مازندران تاکید کرد.

بهنام امیری در گفت و گو با ایرنا افزود: در زمان حاضر کشاورزان و باغداران کشور و مازندران آگاهی علمی مصرف این نهاده ها در اراضی و باغ ها را نمی دانند.

وی خاطرنشان کرد: سم به سه صورت حاد، مزمن و تاثیر بر ژنتیک در انسان ایجاد خسارت می کند بنابراین باید از فروش بی ضابطه و مصرف بی رویه آن در کشور جلوگیری شود.

وی خاطرنشان کرد: سالانه 5.2 میلیون تن کود اوره در کشور مصرف می شود که این آمار بسیار بالا بوده و خطرات زیادی نیز بر سلامت جامعه وارد می کند.

رییس دانشکده علوم زراعی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری کود نیترات و فسفات و سموم فسفره و کلوره را از جمله آلاینده های محیط زیست برشمرد و تصریح کرد: بسیاری از مشکلات و امراض موجود در جامعه به خاطر مصرف همین این نهاده ها است.

وی مصرف سرانه سم هر ایرانی را 400 گرم اعلام کرد و گفت: این آمار مبین آن است که ایران به لحاظ مصرف سرانه سم در دنیا در رتبه اول قرار دارد.

این استاد و متخصص سم شناس یادآور شد: مصرف 50 درصد کود و سم تولیدی کشور در استان های مازندران و گلستان برای همه ما یک هشدار جدی است.

امیری تصریح کرد: اکنون استان های مازندران و گلستان به لحاظ امراض سرطانی در بین استان های کشور، رتبه اول را دارند که مصرف بی رویه نهاده ها در اراضی زراعی و باغی است.

وی همچنین به شیوع زیاد سرطان معده در مازندران اشاره و اضافه کرد: عامل این سرطان به خاطر مصرف بی رویه کودشیمیایی در مزارع و باغات است.

این استاد دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری بیان داشت: ایران حتی به لحاظ آلودگی آب کشاورزی در جهان رتبه اول را دارد که مصرف بی رویه این نهاده ها یکی از عوامل اصلی وجود این چالش است.

امیری به تاثیر سموم بر ژن انسان در دهه اخیر اشاره کرد و افزود: برایند تحقیق روی یک انسان فلج در منطقه مازندران نشان داد که عامل اصلی این نقص به خاطر مصرف بی رویه سموم بوده که تغییرات ژنتیکی در والدین این بیمار ایجاد کرده است.

پزشکان می گویند مصرف کود و سم در واقع جذب آهن را در انسان کاهش می دهد که ریزش مو و بدخلقی از جمله پیامدهای آن است.

این استاد دانشگاه آگهی نداشتن کشاورزان از تاثیرات مصرف نهاده ها را از دیگر چالش فراروی کشاورزی برشمرد و تاکید کرد: بر اساس بازدیدهای میدانی می گویم که کشاورز باید بخشی از باغ که دچار آفت شده را سم پاشی کند نه همه باغ را؛ اما باور کشاورز هنوز سنتی است و اظهارات علمی را باور ندارد.

وی ادامه داد: حتی به باغدار گفته شده که برای نابودی آفت می توان روغن «ولک» (مازندرانی ها به آن روغن ماست می گویند) به جای سم استفاده کرد که باز هم باور ندارد و می گوید شما اشتباه می کنید.

وی اظهار داشت: نهادهای مربوطه متاسفانه هنوز این آگاهی را به کشاورزان و باغداران ندادند که چه میزان، چه نوع و چه زمان سموم در عرصه های زراعی و باغی مصرف کنند.

رییس دانشکده علوم زراعی دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی ساری با بیان این که در گذشته برای جلوگیری از آفات از عصاره های گیاهان استفاده می شد، گفت: اکنون روش استفاده از عصاره های گیاهان نظیر سیر، اوکالیپتوس و فلفل را با چند دانشجوی ارشد به صورت آزمایشی انجام داده ایم که به نتایج خوبی نیز دست یافتیم.

امیری یادآور شد: این عصاره های گیاهان در بازار موجود است ولی متاسفانه کشاورزان کشور فقط با سموم شیمیایی آشنایی دارند و هنوز برایش این نهاده های بی ضرر جانیفتاده است.

وی عامل شیوع برخی از آفات در کشور را واردات برخی از محصولات کشاورزی عنوان کرد و گفت: نبود قرنطینه برخوردار از تجهیزات و امکانات روز در همه نقاط شهری و فرودگاهی و بنادر یکی از چالش ها در این زمینه است.

امیری یادآور شد: برای نمونه سال گذشته از سیلوی بندر نکا بازدیدی داشتیم که نشان می داد گندم های وارداتی پر از آفت است اما این بندر فاقد قرنطینه برای جلوگیری از شیوع آفت بود که متاسفانه این مشکلات عواقب بعدی نیز دارد و گریبانگیر بخش کشاورزی را می گیرد.

به گفته وی 80 درصد آفات موجود منطقه مازندران نظیر آفات ساقه خوار برنج ناشی از مگس مدیترانه ای و گوجه فرنگی وارداتی هستند.

بر اساس آمار موجود 66 درصد کل آفات ایران در منطقه مازندران (یعنی حدود 650 گونه آفات) وجود دارد.

این استاد دانشگاه یادآور شد: اکنون دنیا به این نتیجه رسیده که باید سم را تعطیل کرد و به فکر کشاورزی ارگانیک و مبارزه بیولوژیک بود؛ خوشبختانه ما در مازندران این دشمنان طبیعی آفات را داریم و می توانیم از آن بهره مند شویم.

امیری با بیان این که نباید بدون یافته های عملی گام برداشت، گفت: باید مثل کشورهای پیشرفته تشکلی با دانش آموختگان کشاورزی ایجاد کنیم و به این تشکل ها بگوییم با کشاورز در ارتباط باشد و روش های تولید بیشتر را بدون استفاده از سموم آموزش بدهند.

وی با اشاره به این که اکنون ارتباطی بین بخش تحقیقات، اجرایی و کشاورز وجود ندارد، گفت: اکنون سازمان جهادکشاورزی ارتباطی اصولی با کشاورز ندارد تا آموزش لازم را در زمینه های مختلف به کشاورزان بدهد.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: جهادکشاورزی اعلام می کند طرح مبارزه بیولوژیک به حد اعلا رسیده است در حالی که مصرف سموم روز به روز افزایش می یابد چرا چون هنوز نتوانستیم این طرح را در بین کشاورزان جا بیندازیم.

وی استفاده از توان علمی متخصصان کشاورزی در عرصه تولید، آگاه نمودن کشاورزان، پیش آگاهی آفات و بیماری ها و به کارگیری دانش آموختگان گیاه پزشکی، نهادینه کردن طرح مبارزه بیولوژیک، تبلیغ محصولات ارگانیک، نمونه برداری محصولات با دستگاه های پیشرفته آزمایشگاهی با هدف شناسایی باقیمانده سموم در محصولات و ترویج در قالب مدرسه در مزرعه را از جمله راهکارهای رفع این چالش ها عنوان کرد.

رییس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران، مبارزه شیمیایی بدون در نظر داشتن دوره زندگی عامل خسارت زا و مرحله حساس کنترل آنها، استفاده از ترکیبات شیمیایی نامناسب برای کنترل عامل خسارت زا، سمپاشی های بی رویه و کاهش جمعیت شکارگرها و پارازیت کننده های عوامل آفات و بیمارهای محصولات، اجرای مبارزه شیمیایی توسط افراد غیرمتخصص، تجویز و فروش غیرفنی سموم شیمیایی توسط فروشگاه های سموم کشاورزی، مبارزه با عوامل خسارت زا در فصل زراعی با مشاهده خسارت در مزرعه، رعایت نشدن نکات فنی در اجرای عملیات مبارزه شیمیایی از قبیل کالیبراسیون و نوع نازل های مورد استفاده، استفاده نکردن از مواد کمکی آفت کش ها برای افزایش تاثیر آنها و در مواردی پایین بودن کیفیت سموم شیمیایی تولید شده را مهمترین علل افزایش مصرف سموم شیمیایی در تولیدات کشاورزی استان مازندران عنوان کرد.

سیدمجتبی محمودی در گفت و گو با ایرنا افزود: برای کاهش مصرف سموم شیمیایی در مازندران، ایجاد سیستم پیش آگاهی و اطلاع رسانی برای مبارزه با آفات و بیماری های مهم محصولات عمده کشاورزان، ایجاد شرکت های تخصصی با دانش فنی گیاه پزشکی برای اجرای مبارزه شیمیایی با آفات بیماری ها و علف های هرز، استفاده و جایگزین مواد معدنی برای مبارزه عوامل خسارت زا، فروش سموم شیمیایی توسط متخصصین گیاه پزشکی و تصویب قوانین سخت گیرانه تر برای فروش آنها ، نوسازی سمپاش ها برای افزایش کارآیی مبارزه و کاهش حجم محلول مصرفی، معرفی سموم کم خطر با دوره پیش برداشت کوتاه تر، تعیین الگوی کشت، ارتقای سطح همکاری بین محققین و کارشناسان ترویج و حتی بهره برداران با هدف انتقال دانش فنی گیاه پزشکی پیشنهاد می شود.

وی تاکید کرد: در این ارتباط اجرای طرح های تحقیقاتی در زمینه بررسی تاثیر مواد معدنی و گیاهی در کاهش عوامل آفات و بیماری ها، معرفی پایه ها و ارقام مقاوم، بررسی تاثیر روش های مبارزه شیمیایی در کنترل عوامل آفات و بیماری ها و علف های هرز، بررسی تاثیر سموم شیمیایی کم خطر، تعیین زمان پیش آگاهی مبارزه با آفات و بیماری ها و علف های هرز، تعیین میزان باقی مانده سموم و تعیین رفتار شیمیایی نیمه عمر آفت کش ها در آب و خاک اراضی و بررسی تاثیر مدیریت زراعی، صحیح زراعی، باغبانی و تغذیه ای در کاهش مصرف سموم کشاورزی ضروری است.

محمودی با تاکید بر ضرورت خرید دستگاه تعیین باقی مانده سموم کشاورزی به نام دستگاه کروماتوگرافی گازی طیف سنج جرمی و دستگاه کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا برای این استان گفت: هر خرید کدام از این دستگاه 10 میلیارد ریال اعتبار نیاز است.

رییس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی مازندران تصریح کرد: همچنین خرید تجهیزات مناسب برای شناسایی عوامل بیماری ها، آفات و علف های هرز بر اساس روش های نوین ترموسایکلر و اسیکتروفتومتر هم الزامی است.

وی بر لزوم خرید دوربین برای تهیه عکس از مراحل مختلف زندگی عوامل آفات و بیماری های گیاهی، شکل خسارت آنها و تهیه عکس از وجود عوامل کنترل کننده طبیعی آن ها تاکید کرد.

رییس سازمان جهادکشاورزی مازندران گفت: برخی ها مصرف سموم شیمیایی را در استان به حدی بزرگ جلوه می دهند که سبب می شود چوب حراج به محصولات بخش کشاورزی زده شود.

دلاور حیدرپور افزود: استفاده از سم و کود شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی اجتناب ناپذیر است و هیچ جای دنیا مصرف کود و سم را حذف نکرده و مشاهده می شود که استفاده از آن به اندازه کم هم در بخش کشاورزی وجود دارد.

وی اظهار کرد: طبق آمارهای موجود، سرانه مصرف سم در هر هکتار در ایران حتی نسبت به آمریکا و اتحادیه اروپا کمتر است.

وی با پذیرش این نکته که برخی از کشاورزان سم را به درستی و به موقع مصرف نمی کنند، گفت: کشاورزان باید سموم را به درستی انتخاب و با استفاده از سم پاش های مناسب به موقع مصرف کنند.

حیدرپور از کشاورزان خواست تا برای کاهش آفت و کنترل بیماری مصرف سم را به عنوان آخرین راه مبارزه در مزارع خود انتخاب کنند و برای بهینه مصرف کردن سموم به کارشناسان مراکز جهاد کشاورزی مراجعه کنند.

رییس سازمان جهادکشاورزی مازندران با اعلام این که 99 درصد محصولات بخش کشاورزی مازندران سالم و بدون نگرانی است، گفت: از 24 تا 26 هزار تن مصرف کل سموم در ایران، چهار هزار تن در سال در مازندران مصرف می شود که از این مقدار، یک هزار و 500 تن تا 2 هزار تن سم گرانول دیازینون است که ماده موثره آن فقط 5 تا 10 درصد است.

به تاکید کارشناسان ما وظیفه داریم دانش خود را درباره خواص و اثرات این ترکیبات بیشتر کرده و با استفاده بهینه از آنها، اثرات جنبی و زیان بار آفت کش ها را در محیط زندگی خود هر چه بیشتر کاهش دهیم با جایگزین مواد معدنی کم خطر در کنترل عوامل خسارت زا ایجاد سیستم پیش آگاهی و بهبود تجهیزات گیاه پزشکی می توان به تولیدات غذای سالم امیدوار بود.

همچنین در بحث کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات باید وزارت بهداشت و سازمان حفاظت محیط زیست به طور جدی وارد شوند.

با توجه به مصرف بی رویه کود و سموم دفع آفات و کم توجهی سازمان ها و نهادهای ذی ربط به وظیفه و مسوولیت خود در این ارتباط، سازمان بازرسی کل کشور باید نظارت بیشتری اعمال و دستگاه های متخلف را مجازات کند، چون این موضوع ارتباط مستقیم با سلامت جامعه دارد.

به گفته کارشناسان براساس ماده 28 آیین نامه اجرایی قانون حفظ نباتات، وزارت مربوط باید باقی مانده سموم در محصولات کشاورزی عرضه شده برای فروش را اندازه گیری کند و در صورت وجود باقی مانده سموم ناشی از کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات در محصول، مساله را به شهرداری اعلام و محصول را نابود کند، درحالی که امروز چنین کاری صورت نمی گیرد.

بنابراین معضلات یاد شده به طوری که گریبانگیر شهروندان ایرانی بویژه مازندرانی شده است که اگر برای آن چاره ای اندیشیده نشود، در آینده ای نه چندان دور خطرات جدی تر و هزینه بسیاری برای بخش تغدیه و سلامت کشور در بردارد.